2.8.4.
Düzenlemenin Amacı
Tekstil sektörü, büyük çevresel etkilere neden olan en kirletici sektörlerden biri olarak kabul edilmektedir. Tekstil üretimi ve tüketimi; su, enerji ve kimyasal madde kullanımı ile önemli miktarda atık oluşumuna neden olmaktadır. Ayrıca, küresel tekstil endüstrisi her yıl yaklaşık 1,2 milyar ton CO2 salınımına yol açmaktadır. Bu bağlamda Hollanda, Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (EPR) düzenlemesini getirerek tekstil atıklarını azaltmayı, yeniden kullanım ve geri dönüşüm oranlarını artırmayı amaçlamaktadır. Bu düzenleme ile üreticiler, piyasaya sürdükleri ürünlerin atık aşamasından itibaren sorumlu hale gelmekte, toplama, geri dönüşüm ve yeniden kullanım süreçlerini finanse etmek ve yönetmek zorunda bırakılmaktadır.
Temel Hedefler ve Zorunluluklar
a. Geri Dönüşüm ve Yeniden Kullanım Hedefleri
Üreticiler, her yıl piyasaya sürdükleri tekstil ürünlerinin belirli bir yüzdesini geri dönüştürmek veya yeniden kullanım için hazırlamak zorundadır.
2030 yılına kadar: %75 ağırlıkça
Bu oran, üreticilerin ürünlerinin daha uzun ömürlü olmasını sağlamayı ve atıkların en aza indirgenmesini amaçlamaktadır. Her yıl bu oranlar kademeli olarak artırılacaktır.
b. Yeniden Kullanım Hedefleri
Yeniden kullanım süreci, atık haline gelmiş tekstil ürünlerinin başka bir işleme gerek kalmaksızın yeniden kullanılabilecek şekilde temizlenmesi, onarılması gibi işlemleri kapsar.
2030 yılı için: %25
Hollanda’da Yeniden Kullanım: Bu ürünlerin %10’u 2025 itibariyle Hollanda’da yeniden kullanım için ayrılmalıdır. 2030 yılı itibarıyla bu oran %15 olacaktır.
c. Elyaftan Elyafa (Liften-Life) Geri Dönüşüm
Elyaftan elyafta geri dönüşüm, tekstil atıklarının geri dönüştürülerek tekrar tekstil ürünlerinde kullanılması anlamına gelir. Bu, daha yüksek kaliteli geri dönüşümü destekler.
2030’da: %33
Yetkili Temsilci Ataması
Hollanda'da yerleşik olmayan üreticiler, düzenleme kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmek üzere Hollanda’da yerleşik bir yetkili temsilci atamak zorundadır. Bu temsilci, üreticinin geri dönüşüm ve raporlama gibi tüm sorumluluklarını yönetir. Özellikle yurt dışındaki e-ticaret platformları için bu zorunluluk, yükümlülüklerin takibini kolaylaştırmaktadır.
Raporlama ve İzleme Zorunlulukları
Üreticiler, her yıl 1 Ağustos tarihine kadar piyasaya sürdükleri tekstil ürünlerinin miktarını ve bu ürünlerin geri dönüşüm ya da yeniden kullanım oranlarını Hollanda Altyapı ve Su Yönetimi Bakanlığı’na raporlamak zorundadır. İlk raporlama 2023 ve 2024 yılları için yalnızca piyasaya sürülen miktarlarla ilgili olacaktır, ancak 2025’ten itibaren geri dönüşüm ve yeniden kullanım oranları da raporlanacaktır.
Toplama ve Geri Dönüşüm Sistemi
EPR düzenlemesi ile üreticiler, piyasaya sürdükleri tekstil ürünlerinin toplama sistemini kurmak ve işletmekle yükümlüdür. Bu sistemin yıl boyunca erişilebilir olması ve yalnızca atık yönetimi maliyetlerinin düşük olduğu bölgelerle sınırlı kalmaması gerekmektedir. Sistem ayrıca tüketicilere ücretsiz olarak sunulmalıdır. Toplama hedeflerine ulaşılmış olsa bile toplama sürecine devam edilmesi zorunludur.
Belediyelerle İş Birliği
Belediyeler, evsel atıkların toplanmasında sorumluluk sahibidir. 1 Ocak 2025'ten itibaren belediyeler tekstil atıklarını ayrı olarak toplamakla yükümlü olacaktır. Üreticiler ve belediyeler arasında iş birliği yapılabilir, ancak sorumluluk tamamen üreticilere aittir. Üreticiler, belediyelerle tekstil atıklarının toplanması ve işlenmesi konusunda anlaşmalar yaparak mevcut altyapıyı kullanabilirler.
İş Tekstilleri
İş tekstillerinin geri dönüşümü için üreticiler, ticari atık toplayıcıları ve mesleki giysi tedarikçileriyle iade lojistiği gibi konularda iş birliği yapabilir. Eğer bir üretici organizasyonu kurulmazsa, her üretici bireysel olarak geri dönüşüm hedeflerini gerçekleştirmek ve toplama altyapısını oluşturmak zorunda kalacaktır.
Denetim ve Yaptırımlar
Çevre Yönetimi Yasası kapsamında düzenleme ile ilgili denetim ve yaptırımlar uygulanacaktır. Altyapı ve Su Yönetimi Bakanlığı, düzenlemeye uymayan üreticilere idari cezalar veya periyodik para cezaları uygulayabilir. Ayrıca, düzenlemeleri kasıtlı olarak ihlal eden üreticiler için Ekonomik Suçlar Yasası kapsamında daha ciddi cezalar söz konusu olabilir. Bu suçlar arasında para cezaları, hatta işletmelerin kapatılması bile yer alabilir.
Finansal Etkiler
Üretici maliyetleri, piyasaya sürdükleri ürünlerin kilogram miktarına göre belirlenecektir. Üretici maliyetlerini düşürmek amacıyla, ürünlerin sürdürülebilirliği, geri dönüştürülebilirliği gibi faktörlere dayalı farklı ücretlendirme sistemleri uygulanabilecektir. Örneğin, geri dönüştürülebilir ürünler üreten üreticiler daha düşük ücretler ödeyeceklerdir.
Küçük Üreticilere Etkisi
İstatistiklere göre, Hollanda’da yaklaşık 25.630 işletme bu düzenlemeden etkilenebilir. Bu işletmelerin %5’i (yaklaşık 1360 işletme), tekstil üretiminin %75’inden sorumludur. Diğer küçük işletmeler ise üretimin %25’ini gerçekleştirmekte ve daha az mali sorumlulukla karşı karşıya kalacaktır.
Değerlendirme ve Geliştirme Süreci
Düzenleme, uygulamaya konduktan 5 yıl sonra değerlendirmeye tabi tutulacak ve 2030 hedefleri gözden geçirilecektir. Bu süreçte geri dönüşüm ve yeniden kullanım hedeflerinin artırılması veya azaltılması olasılığı bulunmaktadır. Ayrıca, küçük ölçekli işletmelerin düzenlemelerden muaf tutulması konusu da değerlendirilecektir.
Tüketici Perspektifi
Tüketicilerin tekstil atıklarını nereye götürebilecekleri konusunda bilinçlendirilmesi önemlidir. Üreticiler, tekstil ürünlerinin toplanması ve atık önleme tedbirleri konusunda tüketicilere bilgi vermek zorundadır. Bu bilgilendirme süreci, kamu bilgilendirme kuruluşları olan Rijkswaterstaat ve Milieu Centraal gibi kurumlar aracılığıyla da desteklenecektir.
Sonuç
Hollanda'nın bu yeni düzenlemesi, üreticilerin tekstil ürünlerinin atık aşamasından itibaren sorumlu olmasını sağlamakta ve geri dönüşüm ile yeniden kullanım oranlarını önemli ölçüde artırmayı hedeflemektedir. Bu sistem, çevresel etkiyi azaltmayı, geri dönüşümü teşvik etmeyi ve uzun vadede daha sürdürülebilir bir tekstil endüstrisi yaratmayı amaçlamaktadır. Üreticilerin daha çevreci ve sürdürülebilir ürünler üretmesi için teşvik edici bir düzenleme olarak, hem yerel hem de uluslararası düzeyde örnek teşkil edebilecek niteliktedir.