Uzun adı Sürdürülebilir Ürünler için Eko-tasarım Gerekliliklerinin Belirlenmesine Yönelik Çerçeve Yönetmelik (Ecodesign for Sustainable Products Regulation – ESPR) olan yönetmelik, 28 Haziran 2024 tarihli AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanmış ve yayımlandığının 20’inci günü olan 17 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Genel bir çerçeve yönetmelik olarak yürürlüğe giren bu yönetmeliğe bağlı olarak önümüzdeki iki yıl içerisinde hazır giyim özelinde sektörel eko-tasarım düzenlemesinin yürürlüğe girmesi beklenilmektedir. Genel çerçeve yönetmelik ile ürünlere dair performans ve bilgilendirme ilkeleri netleşirken, sektörel düzenlemeler ile bu başlıklarda sektörel parametrelerin ve bu parametrelere ait göstergelerin netleştirilmesi öngörülmektedir. Dolayısıyla hazır giyim için eko-tasarım ilkelerinin ne olduğu ve firmaların uyumlanması gereken sektörel eko-tasarım kriterlerinin henüz netleşmediğini söylemekle birlikte, genel eko-tasarım yönetmeliğindeki ilkelerin sektörel açılımları üzerinde şimdiden yoğunlaşmak mümkündür.
Eko-tasarım ilkeleri ile bu ilkelerin hazır giyim ve konfeksiyon sektörü açısından uygulanabilir olanlarının sektör için ne ifade ettiğini aşağıdaki gibi açıklayabiliriz:
Dayanıklılık ve Uzun Ömürlülük İlkesi
Bir ürünün belirli kullanım, bakım ve onarım koşulları altında işlevini ve performansını zaman içinde sürdürme kabiliyetine denir. Hazır giyimde dayanıklılık, kumaşın kalitesi, dikiş kalitesi, bakım-yıkama koşulları, ürünün performansı gibi çeşitli parametrelere bakılarak tespit edilebilir.
Olası parametreler: İlgili kumaş ve dikiş testleri, yıkama sayısı, uygun bakım talimatları, fonksiyonellik, vb.
Bakım ve Yenileme İmkânı İlkesi
Bir ürünü amacını yerine getirebilecek durumda tutmak için gerçekleştirilen eylemler (bakım) ile bir ürünün performansını veya işlevselliğini, ürünün piyasaya sürüldüğü tarihte tasarım aşamasında düşünülen kullanım amacı ve performans aralığı dahilinde yeniden sağlamak amacıyla hazırlamak, temizlemek, test etmek, servis vermek ve gerektiğinde onarmak için gerçekleştirilen eylemler (yenileme).
Olası parametreler: Tamir ve terzilik hizmetine dair standartlar, tamire uygun tasarım vb.
Zararlı Kimyasallardan Kaçınma İlkesi
Bir ürünün üretilmesi esnasında, insan ve çevre sağlığına zarar verecek hammadde, kimyasallar, boyarmadde gibi materyallerin kullanılmamasını ifade eder.
Olası parametreler: Kanserojen madde içeren boya kulalnımı, mikro-plastik oluşumu vb .
Enerji Kullanımı ve Enerji Verimliliği İlkesi
Üretim süreçlerinde makinelerin çalıştırılması, fabrikaların ısıtılması veya soğutulması ve enerji tasarruflu makineler kullanmak, üretim süreçlerini optimize etmek, atık ısı geri kazanım sistemlerini uygulamak süreçlerini ifade eder.
Olası parametreler: Tesisin kullanıldığı enerji türler, yenilenebilir enerji kullanımı vb.
Su Kullanımı ve Su Verimliliği İlkesi
Üretim süreçlerinde, soğutma sistemlerinde veya ürün temizliğinde kullanılan su ve suyun mümkün olan en az miktarda kullanılarak en yüksek faydayı sağlayacak şekilde optimize edilmesi sürecidir.
Olası parametreler: Yıkama süreci, kullanılan hammaddenin üretiminde kullanılan su, denimde terbiye süreçleri vb.
Kaynak Kullanımı ve Kaynak Verimliliği İlkesi
Kaynak kullanımı, bir üretim veya hizmet sürecinde doğal, insan, finansal ve bilgi gibi çeşitli kaynakların nasıl kullanıldığını ifade eder.
Olası parametreler: Üretimde kullanılan malzemelerin miktarı ve verimliliği, çalışanların zaman ve yeteneklerinin etkin bir şekilde kullanılması vb.
Çevresel Etki İlkesi
Bir ürünün yaşam döngüsü boyunca tamamen veya kısmen çevre üzerinde meydana getirdiği olumsuz veya faydalı her türlü değişikliği ifade eder.
Olası parametreler: Karbon ayak izi, kurumsal ve ürün bazlı çevresel ayak izi hesaplamaları, yaratılan kirlilik vb.
Geri Dönüştürülmüş İçerik & Geri Dönüştürülebilirlik İlkesi
Geri dönüştürülmüş içeriğe sahip ve geri dönüştürülebilen hammadde kullanımını ifade eder.
Olası parametreler: Kumaştaki geri dönüştürülmüş elyaf içeriği oranı, geri dönüştürülmeye uygun (örneğin sınırlı aksesuar kullanımı) tasarım ve moda vb.
Beklenen Atık Üretimi İlkesi
Üretimde ve perakende süreçlerinde oluşabilecek atıkların en aza indirilmesi ve buna göre planlama yapılmasını ifade eder.
Olası parametreler: Satılamayan ürünlerin imhasının yasaklanması, zamansız tasarım ve moda vb.
